Vichakan.net - เผยแพร่ผลงานวิชาการ

ชื่อเรื่อง การพัฒนารูปแบบการให้บริการช่วยเหลือระยะแรกเริ่มแบบครอบครัวเป็นศูนย์กลาง สำหรับเด็กที่มีความต้องการจำเป็นพิเศษ ศูนย์การศึกษาพิเศษ ประจำจังหวัดแม่ฮ่องสอน

ผู้วิจัย นายโกสินทร์ สวัสดิ์ชัย

ปีการศึกษา 2568

วันที่เผยแพร่ 10 กันยายน 2568

บทคัดย่อ

รูปแบบการให้บริการช่วยเหลือระยะแรกเริ่มแบบครอบครัวเป็นศูนย์กลาง สำหรับเด็กที่มีความต้องการจำเป็นพิเศษ ศูนย์การศึกษาพิเศษ ประจำจังหวัดแม่ฮ่องสอน มีวัตถุประสงค์   คือ 1) เพื่อศึกษาสภาพปัจจุบันและความต้องการในการให้บริการช่วยเหลือระยะแรกเริ่มแบบครอบครัวเป็นศูนย์กลาง สำหรับเด็กที่มีความต้องการจำเป็นพิเศษ ศูนย์การศึกษาพิเศษ ประจำจังหวัดแม่ฮ่องสอน   2) เพื่อสร้างรูปแบบการให้บริการช่วยเหลือระยะแรกเริ่มแบบครอบครัวเป็นศูนย์กลาง สำหรับเด็กที่มีความต้องการจำเป็นพิเศษ ศูนย์การศึกษาพิเศษ ประจำจังหวัดแม่ฮ่องสอน   3) เพื่อทดลองใช้ และประเมินผลรูปแบบการให้บริการช่วยเหลือระยะแรกเริ่มแบบครอบครัวเป็นศูนย์กลาง สำหรับเด็กที่มีความต้องการจำเป็นพิเศษ ศูนย์การศึกษาพิเศษ ประจำจังหวัดแม่ฮ่องสอน  4) เพื่อศึกษาความเป็นไปได้ในการนำรูปแบบการให้บริการช่วยเหลือระยะแรกเริ่มแบบครอบครัว เป็นศูนย์กลาง สำหรับเด็กที่มีความต้องการจำเป็นพิเศษ ที่พัฒนาขึ้นโดยศูนย์การศึกษาพิเศษประจำจังหวัดแม่ฮ่องสอน ไปประยุกต์ใช้ในศูนย์การศึกษาพิเศษประจำจังหวัดอื่น แบ่งออกเป็น 4 ระยะ ได้แก่ ระยะที่ 1 การศึกษาสภาพปัจจุบันและความต้องการในการให้บริการช่วยเหลือระยะแรกเริ่ม สำหรับเด็กที่มีความต้องการจำเป็นพิเศษศูนย์การศึกษาพิเศษ ประจำจังหวัดแม่ฮ่องสอน ในปีการศึกษา 2567 กลุ่มตัวอย่างคือครู คณะกรรมการสถานศึกษา ผู้บริหารสถานศึกษา 10 คน  และผู้ปกครองจำนวน 10 คน เครื่องมือ คือแบบประเด็นการสนทนากลุ่ม เก็บรวบรวมข้อมูล  โดยการสนทนากลุ่ม วิเคราะห์ข้อมูลโดยการวิเคราะห์เนื้อหา ระยะที่ 2 การสร้างรูปแบบการให้บริการช่วยเหลือระยะแรกเริ่มแบบครอบครัวเป็นศูนย์กลาง สำหรับเด็กที่มีความต้องการจำเป็นพิเศษ ศูนย์การศึกษาพิเศษประจำจังหวัดแม่ฮ่องสอน 2567 ผู้ให้ข้อมูล คือ ผู้ทรงคุณวุฒิ 11 คน   โดยการสัมภาษณ์เชิงลึก และความเหมาะสมและความเป็นไปได้ จากกลุ่มตัวอย่างคือ ครู 25 คน คณะกรรมการสถานศึกษา 4 คน และผู้บริหาร 1 คน เครื่องมือ คือ แบบวิเคราะห์เอกสารประเด็น  ในการสัมภาษณ์เชิงลึก และแบบประเมินความเหมาะสมและความเป็นไปได้ เก็บรวบรวมข้อมูลโดยวิเคราะห์เอกสารการสัมภาษณ์เชิงลึก และประเมินฯ วิเคราะห์ข้อมูลโดยการวิเคราะห์เนื้อหา และใช้สถิติพื้นฐาน คือ ค่าเฉลี่ย และส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐานระยะที่ 3 การทดลองใช้รูปแบบการให้บริการช่วยเหลือระยะแรกเริ่มแบบครอบครัวเป็นศูนย์กลาง สำหรับเด็กที่มีความต้องการจำเป็นพิเศษศูนย์การศึกษาพิเศษ ประจำจังหวัดแม่ฮ่องสอน  ปีการศึกษา 2567 กลุ่มตัวอย่างคือครู 15 คน เครื่องมือ คือ แบบประเมินประสิทธิผลในการนำรูปแบบฯไปใช้ และแบบสอบถามความพึงพอใจที่มี ต่อรูปแบบฯ เก็บรวบรวมข้อมูลโดยการทดลองใช้ ประเมินประสิทธิผล และสอบถามความพึงพอใจ วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติพื้นฐาน คือ ความถี่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ยและส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน       ระยะที่ 4 การศึกษาความเป็นไปได้ในการนำรูปแบบการให้บริการช่วยเหลือระยะแรกเริ่มแบบครอบครัวเป็นศูนย์กลาง สำหรับเด็กที่มีความต้องการจำเป็นพิเศษ ที่พัฒนาขึ้นโดยศูนย์การศึกษาพิเศษประจำจังหวัดแม่ฮ่องสอน ไปประยุกต์ใช้ในศูนย์การศึกษาพิเศษประจำจังหวัดอื่น ในปีการศึกษา 2568 กลุ่มตัวอย่าง คือผู้อำนวยการศูนย์การศึกษาพิเศษ จำนวน 7 คน  รองผู้อำนวยการหรือครูปฏิบัติหน้าที่รองผู้อำนวยการกลุ่มงานวิชาการจำนวน 7 คน  ครู ปฏิบัติหน้าที่หัวหน้ากลุ่มงานวิชาการ  จำนวน 7 คน  เครื่องมือ คือ แบบสอบถามความเป็นไปได้ในการนำรูปแบบฯและคู่มือการใช้รูปแบบฯ ไปใช้ในสถานศึกษาอื่น วิเคราะห์ข้อมูล โดยใช้สถิติพื้นฐาน คือ ความถี่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ยและส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน

ผลการวิจัย มีดังนี้

1. สภาพปัจจุบันในการให้บริการช่วยเหลือ ระยะแรกเริ่มของศูนย์การศึกษาพิเศษ   ประจำจังหวัดแม่ฮ่องสอน พบว่ามีจุดแข็งในด้านบุคลากรที่มีความรู้ ความสามารถ และความรับผิดชอบ งบประมาณพื้นฐานที่ได้รับอย่างต่อเนื่อง และการจัดสื่อการเรียนรู้บางส่วนที่เหมาะสมต่อผู้เรียน อย่างไรก็ตาม ยังมีข้อจำกัดที่สำคัญ ได้แก่ การขาดบุคลากรเฉพาะทาง เช่น นักกิจกรรมบำบัด และนักอรรถบำบัด การขาดงบประมาณเฉพาะด้าน การขาดวัสดุอุปกรณ์และนวัตกรรมที่จำเป็น ตลอดจนการมีส่วนร่วมของผู้ปกครองและภาคีเครือข่ายที่ยังไม่เป็นระบบและต่อเนื่องเพียงพอ ส่วนความต้องการ ในการให้บริการช่วยเหลือ ระยะแรกเริ่มของศูนย์การศึกษาพิเศษ  ประจำจังหวัดแม่ฮ่องสอนพบว่า ด้านบุคลากร ต้องการการพัฒนาศักยภาพและการเพิ่มบุคลากรสหวิชาชีพ      ด้านงบประมาณ ต้องการการจัดสรรทรัพยากรที่ครอบคลุมทั้งพื้นฐานและเฉพาะทาง  ด้านวัสดุอุปกรณ์และสื่อ ต้องการการพัฒนาและการจัดหาสื่อ นวัตกรรม และอุปกรณ์เฉพาะบุคคลที่ทันสมัย และด้านการบริหารจัดการ ต้องการระบบการบริหารที่เปิดโอกาสให้ผู้ปกครองและภาคีเครือข่าย    เข้ามามีส่วนร่วมอย่างเป็นรูปธรรม

2. รูปแบบการให้บริการช่วยเหลือระยะแรกเริ่มแบบครอบครัวเป็นศูนย์กลาง สำหรับเด็กที่มีความต้องการจำเป็นพิเศษศูนย์การศึกษาพิเศษ ประจำจังหวัดแม่ฮ่องสอน   ที่สร้างขึ้ มีทั้งหมด 6 องค์ประกอบ ได้แก่  องค์ประกอบที่ 1 หลักการของรูปแบบ องค์ประกอบที่ 2 วัตถุประสงค์     ของรูปแบบ องค์ประกอบที่ 3 ปัจจัยนำเข้า (Input) องค์ประกอบที่ 4 กระบวนการ  (Process)  องค์ประกอบที่ 5 ผลผลิต (Output) และ องค์ประกอบที่ 6 ข้อมูลป้อนกลับ (Feedback)          โดยรูปแบบมีความเหมาะสม อยู่ในระดับมากที่สุด มากที่สุด ( = 4.67, S.D. = 0.47) และความเป็นไปได้ของร่างรูปแบบอยู่ในระดับ มากที่สุด ( = 4.68, S.D. = 0.46)

3. ผลการทดลองใช้และประเมินประสิทธิผลการใช้รูปแบบฯ พบว่า ตามความคิดเห็นของครู อยู่ในระดับ มากที่สุด คิดเป็นร้อยละเฉลี่ย  95.00  พบว่า ในด้านผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน   ในการนำรูปแบบไปใช้ เด็กมีผลการพัฒนาการที่ดีตามจุดประสงค์ในแผนการจัดการศึกษาเฉพาะบุคคล(IEP) และแผนการให้บริการช่วยเหลือเฉพาะครอบครัว(IFSP) เฉลี่ยร้อยละ 93.00 อยู่ในระดับมากที่สุด และมีค่าพัฒนาการทั้ง 5 ด้าน (ร่างกาย อารมณ์จิตใจ สังคม สติปัญญา และทักษะเฉพาะ) เพิ่มขึ้นจากร้อยละ 91.80 ของปีการศึกษา 2566 เป็น 93.00 ของปีการศึกษา 2567 ขณะเดียวกันคุณลักษณะอันพึงประสงค์ อยู่ในระดับมากที่สุด โดยเพิ่มจากร้อยละ 89.78 ของปีการศึกษา 2566 เป็น 95.04 ของปีการศึกษา 2567  ด้านความพึงพอใจ ที่มีต่อรูปแบบฯ  ครูมีความพึงพอใจ         ต่อรูปแบบฯ ระดับมากที่สุด ( = 4.79, S.D. = 0.34)  และผู้ปกครอง มีความพึงพอใจต่อรูปแบบฯ ระดับมากที่สุดเช่นกัน ( = 4.78, S.D. = 0.36)

4.  ผลการศึกษาความเป็นไปได้ในการนำรูปแบบการให้บริการช่วยเหลือระยะแรกเริ่มแบบครอบครัวเป็นศูนย์กลาง สำหรับเด็กที่มีความต้องการจำเป็นพิเศษ ที่พัฒนาขึ้นโดยศูนย์การศึกษาพิเศษ ประจำจังหวัดแม่ฮ่องสอน ไปประยุกต์ใช้ในศูนย์การศึกษาพิเศษประจำจังหวัดอื่น พบว่า อยู่ในระดับ มากที่สุด ( = 4.70, S.D. = 0.46) และความเป็นไปได้ในการนำคู่มือการใช้รูปแบบการให้บริการช่วยเหลือระยะแรกเริ่มแบบครอบครัวเป็นศูนย์กลางไปใช้ในสถานศึกษาอื่น    อยู่ในระดับ มากที่สุด (= 4.71, S.D. = 0.44)